Έργα & ημέρες μίας μεγάλης προσφοράς

Ο Ιωάννης Καράκωστας είναι Χαλκιδέος με οικογενειακές ρίζες στην πόλη που χάνονται στους αιώνες. Είναι καθηγητής Αστικού Δικαίου στη Νομική ενώ διδάσκει και Δίκαιο Περιβάλλοντος στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Χαροκοπειού Πανεπιστημίου. Είναι επίτιμος πρόεδρος της Ένωσης Αστικολόγων Ελλάδος, μέλος της Ένωσης Ευρωπαϊκού Δικαίου, μέλος της Ένωσης Δικονομολόγων και της Εταιρίας Δικαστικών Μελετών και επίτιμος πρόεδρος της εταιρίας Ευβοϊκών Σπουδών. Είναι συγγραφέας με έντονη δραστηριότητα, εκδότης πολλών ιστορικών και νομικών βιβλίων και αρθρογραφεί κατά καιρούς στις εφημερίδες «Καθημερινή», «Νέα», «Βήμα», «Ελεύθερος Τύπος» και στο περιοδικό «Συνήγορος» που εκδίδει η Νομική Βιβλιοθήκη. Είναι μανιώδης συλλέκτης χαρακτικών έργων και πρόσφατα δώρισε ένα αξιόλογο μέρος της συλλογής του από έργα που αφορούν την Εύβοια στο Δήμο με τον όρο να εκτίθενται ελεύθερα στους πολίτες. Η έκθεση φιλοξενείται στο ανακαινισμένο οθωμανικό τέμενος Εμίρ Ζαδέ, στην περιοχή της Αγίας Παρασκευής.

Πότε και πώς ξεκινήσατε τη συλλογή χαρακτικών;

Από παλιά μου άρεσε το χαρακτικό ως μορφή απεικόνισης αλλά και ως τεχνική. Ιδιαίτερα τα παλιά χαρακτικά τα οποία έχουν ένα στοιχείο ρομαντισμού και ωραιοποίησης των πραγμάτων. Είναι πάντα ένα ιστορικό στοιχείο χρήσιμο και συγχρόνως είναι ένα αισθητικό μέσο που με ικανοποιεί και με πληροί. Υπό την έννοια αυτή, πάντα μου άρεσε να συλλέγω χαρακτικά. Κάποια στιγμή αποφάσισα να περιορίσω το ενδιαφέρον μου και το μεράκι μου σε ένα πιο στοχευμένο αντικείμενο. Έτσι αποφάσισα να ασχοληθώ με τα χαρακτικά που αφορούν την Εύβοια και τη Χαλκίδα ειδικότερα. Εγώ είμαι Χαλκιδέος με οικογενειακές ρίζες στην Εύβοια που χάνονται στους αιώνες, έχω συναισθηματική σχέση εντονότατη, το πατρικό μου βρίσκεται στη Χαλκίδα και το επισκέπτομαι σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο. Έτσι λοιπόν ξεκίνησα να συλλέγω χάρτες και χαρακτικά γενικότερα με αντικείμενο πλέον τη Χαλκίδα και την Εύβοια.

Αναφέρατε το ρομαντικό στοιχείο στην απεικόνιση των χαρακτικών. Πως αισθάνεστε όταν κάνετε τη σύγκριση της Χαλκίδας των χαρακτικών με τη Χαλκίδα του σήμερα;

Μοιραία κάνω τη σύγκριση, όχι μόνο με τη Χαλκίδα των χαρακτικών αλλά και με την πόλη των παιδικών μου χρόνων. Μην ξεχνάτε γεννήθηκα, μεγάλωσα και έζησα στη Χαλκίδα σε μία από τις ομορφότερες περιόδους της. Δεν μπορώ να πω πως η εποχή που απεικονίζουν τα χαρακτικά μου είναι η καλύτερη. Φυσικά τα έργα εκείνα που απεικονίζουν τα τείχη, τη γέφυρα ή τα κάστρα είναι ανεκτίμητης αισθητικής αξίας αλλά η Χαλκίδα των παιδικών μου χρόνων ήταν μία υπέροχη πόλη που λόγω της γεωγραφικής της θέσης θα τολμούσα να τη συγκρίνω με την Κωνσταντινούπολη όσο και αν αυτό ακούγεται υπερβολικό. Έτσι όπως βρίσκεται στο στενό με τις δύο θάλασσες, τον Βόρειο και τον Νότιο Ευβοϊκό, με όλα εκείνα τα νεοκλασικά αρχοντικά που δέσποζαν στην παραλία, με τα μικρά σπιτάκια και τις αυλές ήταν για μένα μία μαγική εικόνα και η ωραιότερη παιδική ανάμνηση. Η περίοδος μετά τον πόλεμο πιστεύω ότι ήταν η καλύτερη πείοδος για την Εύβοια. Αμέσως μετά άρχισε μία ραγδαία ανοικοδόμηση η οποία οδήγησε σε ορισμένα τέρατα από πλευράς αισθητικής, οικοδομικής τέχνης και αποτελέσματος. Από μία άποψη, αναγκαία ίσως, γιατί έπρεπε να στεγαστούν άνθρωποι που είχαν ανάγκες πολλές κι επείγουσες, από την άλλη όμως η ανοικοδόμηση πραγματοποιήθηκε χωρίς όραμα και πρόγραμμα με αποτέλεσμα την καταστροφή της παλιάς πόλης. Αν κάποιος είχε όραμα και αντιμετώπιζε το πρόβλημα με μακρά πνοή, θα άφηνε το παλιό κέντρο όπως ήταν και θα επέτρεπε την ανάπτυξη της νέα πόλης περιφερειακά.

Μοιραία κάνω τη σύγκριση, όχι μόνο με τη Χαλκίδα των χαρακτικών αλλά και με την πόλη των παιδικών μου χρόνων. Μην ξεχνάτε γεννήθηκα, μεγάλωσα και έζησα στη Χαλκίδα σε μία από τις ομορφότερες περιόδους της.

Θα έχετε παρακολουθήσει φαντάζομαι τα όσα ακούγονται σχετικά με τη Δημοτική Αγορά της Χαλκίδας. Ποιά είναι η δική σας άποψη;

Η Δημοτική Αγορά πρέπει να διασωθεί. Είναι ένα μνημείο της πόλης και πρέπει να αναστηλωθεί και να αποκατασταθεί η αρχική της μορφή, όπως τη θυμάμαι από παιδί. Με την αρχιτεκτονική ιδιομορφία που είχε. Αλλά αυτό λένε ότι είναι δαπανηρό. Το ευκολότερο είναι να τη γκρεμίσεις και να χτίσεις κάτι καινούριο. Το καινούριο θεωρείται και πιο καθαρό, πιο γνήσιο ενώ δεν είναι. Το γνήσιο είναι να κρατηθεί η Δημοτική Αγορά με τα παλιά της στοιχεία. Ένα αντίστοιχο πρόβλημα είχε δημιουργηθεί και με το παλιό νεκροταφείο της Χαλκίδας. Ο δήμος τότε έσπευσε να το ισοπεδώσει και να δημιουργήσει ένα νέο. Φυσικά και έπρεπε να γίνει το νέο κοιμητήριο εκτός πόλης, ευρύχωρο, ανταποκρινόμενο στις νέες ανάγκες. Αυτό που έπρεπε όμως να γίνει ήταν να διατηρηθεί το παλιό σαν τόπος περιπάτου, ανάπαυσης και προσκυνήματος όπως γίνεται με τα αντίστοιχα σε άλλες πόλεις, βλέπε Παρίσι, Μόναχο όπου τα έχουν αντιμετωπίσει σαν τόπους επικοινωνίας του παρόντος με το παρελθόν. Το παλιό κοιμητήριο ήταν μέρος που έβλεπες πολλά σημεία του πολιτισμού μας και της ιστορίας μας και ήταν ανεκτίμητης αξίας που δυστυχώς καταστράφηκε. Δεν πρέπει να γίνει το ίδιο και με τη Δημοτική Αγορά γιατί έτσι η Χαλκίδα θα χάσει όλα εκείνα τα σημεία που θυμίζουν την παλιά της εικόνα. Πολλά από αυτά τα σημεία υπάρχουν και απεικονίζονται πλέον μόνο στα χαρακτικά της συλλογής μου. Μέσα από τα χαρακτικά πλέον μόνο βλέπουμε και κάποια ακόμα στοιχεία της παράδοσής μας, τη σχέσης μας με τους κατακτητές όπως για παράδειγμα με τους Ενετούς οι οποίοι έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του τόπου ή και με το Οθωμανικό στοιχείο το οποίο είναι στενά συνδεδεμένο με αυτή την πόλη.

Υπάρχει μία έντονη ρετρολαγνεία η οποία φαίνεται και μέσα από προσπάθειες αναπαράστασης μνημείων, αναπαραγωγής φωτογραφιών, ένθεσης παλαιών στοιχείων και διακοσμητικών σε νέους χώρους την ώρα που γκρεμίζουμε και ξεχνάμε τι χάσαμε. Κάποιοι υποστηρίζουν πως θα μπορούσαμε να εντάξουμε κάποια στοιχεία της παλιάς Αγοράς σε ένα νέο κτήριο.

Αυτό που περιγράφετε είναι το τραγικό λάθος που πολλοί κάνουν. Η ένταξη του παλιού, του παραδοσιακού σε ένα νέο σύνολο οδηγεί σε τερατουργήματα. Χρειάζεται πάρα πολύ μεγάλη ευαισθησία σε αυτή την προσπάθεια αναπαλαίωσης ή ανασύστασης.

Μία αξιόλογη τέτοια αναπαλαίωση γίνεται στο κτήριο της Αρέθουσας το οποίο στάθηκε πιο τυχερό από το γειτονικό κτήριο Γεωργιάδη.

Το κτήριο Γεωργιάδη έπρεπε να έχει αξιοποιηθεί από καιρό. Είχα προτείνει την ιδέα -χωρίς να είμαι ο μόνος-, να αναπαλαιωθεί το κτήριο και να στεγάσει ένα Ανώτατο Πνευματικό Ίδρυμα. Και αν δεν είναι σε θέση η Πολιτεία να χρηματοδοτήσει και να φέρει εις πέρας ένα τέτοιο Ίδρυμα στη Χαλκίδα η οποία το δικαιούται και το αξίζει, θα μπορούσαν να το αναλάβουν ιδιώτες. Κατά καιρούς έχω σκεφτεί ιδιώτες οι οποίοι σε συνεργασία με φορείς όπως η εταιρία Ευβοϊκών Σπουδών, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα χώρο ικανό να φιλοξενήσει μεγάλες πολιτιστικές εκδήλωσεις όπως μουσικές εκδήλωσες στο επίπεδο του Μεγάρου Μουσικής. Η Χαλκίδα είναι 2 βήματα από τη Λαμία, τη Θήβα, τη Λειβαδιά. Πρέπει να βρεθούν οι φορείς εκείνοι που θα δώσουν πνοή σε κτήρια όπως του Γεωργιάδη.

Η Δημοτική Αγορά πρέπει να διασωθεί. Είναι ένα μνημείο της πόλης και πρέπει να αναστηλωθεί και να αποκατασταθεί η αρχική της μορφή, όπως τη θυμάμαι από παιδί. Με την αρχιτεκτονική ιδιομορφία που είχε.

Πρόσφατα στα πλαίσια του 8ου Doc Fest ακούσαμε ότι ο πολιτισμός είναι επένδυση και ότι τα χρήματα που ζητάει τα επιστρέφει.

Βέβαια. Μακροπρόθεσμα η σχέση οφέλους και θυσίας -αν θέλετε- είναι συντριπτική υπέρ του οφέλους. Η όποια σημερινή οικονομική θυσία οδηγεί μακροπρόθεσμα σε τεράστια, οικονομικά αλλά και πολιτιστικά οφέλη. Σκεφτείτε έναν χώρο όπως το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Κατά την προσωπική μου εκτίμηση το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών έχει συνεισφέρει στον πολιτισμό όσο ίσως και οι αρχαιότητες. Ακούγεται υπερβολικό αυτό που λέω αλλά σκεφτείτε, τι άλλο τόσο σημαντικό έχει να παρουσιάσει η νεότερη Αθήνα;

Θα ρωτήσω πιο συγκεκριμένα: Τι έχει να παρουσιάσει η σημερινή Χαλκίδα;

Σήμερα η Χαλκίδα προσφέρει τοπογραφικά, ένα μέτωπο στη θάλασσα. Αποτελεί και αφετηρία για εξορμήσεις σε όλη την Εύβοια η οποία είναι πανέμορφη. Η Χαλκίδα πρέπει να αξιοποιήσει σε μεγαλύτερο βαθμό την ιστορία της και τους αρχαιολογικούς της θησαυρούς. Πρέπει όμως οι άνθρωποι να πάρουν πρωτοβουλίες και να βάλουν τα πράγματα στη θέση τους. Τα μέσα σε συνεργασία με τους πολίτες πρέπει να δραστηριοποιηθούν. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που έχουν συναίσθηση της οφειλής που έχουν σε αυτόν το τόπο. Όλοι μας θα έπρεπε να έχουμε κάνει κάτι περισσότερο. Με αυτό το σκεπτικό δώρισα κι εγώ τη συλλογή μου στο δήμο.

Υπήρξε κάποια στιγμή δισταγμού;

Ο μόνος μου δισταγμός ήταν για το αν θα αξιοποιηθεί επαρκώς. Και δε σας κρύβω ότι συνεχίζει να είναι. Θέλω τα χαρακτικά μου να εκτίθενται.

Το κτήριο Γεωργιάδη έπρεπε να έχει αξιοποιηθεί από καιρό. Είχα προτείνει την ιδέα -χωρίς να είμαι ο μόνος-, να αναπαλαιωθεί το κτήριο και να στεγάσει ένα Ανώτατο Πνευματικό Ίδρυμα.

Είστε ικανοποιημένος με την έκθεση;

Μέχρι στιγμής, ναι. Απολύτως. H έκθεση είναι εξαιρετική και το τζαμί είναι ιδανικό για την παρουσίασή της. Δε θα ήθελα όμως ποτέ (και το έχω θέσει και σαν όρο στη παραχώρηση), να τα δω σε κάποια αποθήκη, τροφή για τα ζωύφια. Όταν κάναμε τις πρώτες συζητήσεις με την τότε δημοτική αρχή και με τις κυρίες της Αρχαιολογικής υπηρεσίας κατάλαβα ότι αγάπησαν τα έργα και έτσι με έπεισαν να τα δώσω. Και έχω να δώσω κι άλλα. Έχω μια σημαντική συλλογή χαρακτικών που αφορούν την Οθωνική περίοδο. Αυτά προς το παρόν τα εκθέτω στο πανεπιστήμιο Αθηνών στο οποίο ανήκω ως καθηγητής.

Έχετε τόσο έντονο το στοιχείο της προσφοράς και θα ήθελα να ρωτήσω: Σε μία εποχή όπου ο πολίτης έρχεται καθημερινά αντιμέτωπος με αδικίες κάθε μορφής, πιστεύεται ότι οι δικηγορικοί σύλλογοι έχουν προσπαθήσει αρκετά στην ανακούφιση των πιο αδύναμων;

Οι δικηγόροι είναι εκτός από λειτουργοί και επαγγελματίες και πρέπει να ζήσουν. Αντιμετωπίζουν και οι ίδιοι προβλήματα. Εύχομαι να υπάρξει τέτοιο περιθώριο, οι δικηγορικοί σύλλογοι να βρουν το χρόνο να ασχοληθούν ακόμα και αφιλοκερδώς με τους ασθενέστερους.

Σαν καθηγητής πανεπιστήμιου πως αισθάνεστε κάθε φορά που ένας καλός μαθητής φεύγει στο εξωτερικό;

Ο διεθνής ανταγωνισμός είναι τρομακτικός. Το επίπεδο της μάθησης πρέπει να είναι πολύ υψηλό όπως και ο επαγγελματισμός. Το να δουλέψει κάποιος σε κάποια άλλη χώρα τον κάνει ακόμα καλύτερο και όταν τα πράγματα στη χώρα μας γίνουν καλύτερα θα επιστρέψει ωφελημένος.

Ακούγεστε αισιόδοξος.

Είμαι αισιόδοξος. Πιστεύω ότι σύντομα θα ανακάμψουμε και ως κράτος αρκεί να το πιστέψουμε όλοι. Κυρίως -προσέξτε- πρέπει ο καθένας από εμάς να αναλογιστεί τις δικές του ευθύνες. Πρέπει ο καθένας μας να ξυπνάει κάθε πρωί και να κοιτάει στον καθρέφτη ρωτώντας: “τι παρέλειψα να κάνω;”. “Τι όφειλα περισσότερο να κάνω;”. Για αυτό τον τόπο, για τους συνανθρώπους μας, για τα παιδιά μας. Πρέπει να σκεφτούμε και λίγο τις υποχρεώσεις μας για να έχουμε και αξιώσεις.

Αν μπορούσατε να εξαλείψετε μία αδικία ποια θα ήταν αυτή;

Την άνιση μεταχείριση των ανθρώπων.